Kerstpreek 2018:
Beste mensen, jongens en meisjes, broeders en zusters in Christus, kinderen van God,
“Wat maken de mensen zich druk en waarom hebben de naties zinloze plannen gesmeed?”. Dat is een korte zinsnede uit de introitus, de openingstekst van de viering van kerstmis. En zo is het maar net. Het zijn woorden die God zelf in de mond worden gelegd door de psalmist. Daar klinkt duidelijk in door dat wat er vandaag gebeurt of aan de orde is in het evangelie, dat het vele malen meer gewicht in de schaal legt dan wat dan ook. Tegen deze achtergrond heeft het werkelijk geen zin heeft je druk te maken en eigen plannen te hebben omdat vandaag de Zoon Gods is geboren. Dat overtreft niet alleen de stoutste verwachtingen, het is van een totaal andere orde dan hoe we gewend zijn te denken en te doen. Kijk zelf maar. Hemelse boodschappers laat staan hemelse heerscharen laten zich immers doorgaans niet of nauwelijks zien. En vandaag gebeurt dat dus wel. En dat is nog maar het begin.
Juist in dat volkomen ongehoorde van deze geboorte ligt de grote en unieke betekenis ervan. Hier wordt heilsgeschiedenis geschreven d.w.z. in onze gewone mensengeschiedenis treedt God zelf binnen. Als God al de grote regisseur zou zijn van wat zich op het wereldtoneel afspeelt - volgens mij mogen we dat als zodanig rustig betwijfelen - vandaag komt Hij wel degelijk in persoon op dit toneel. En dat is dan in een schouwspel dat zich afspeelt ergens op het joodse platteland, in the middle of nowhere zouden wij vandaag de dag zeggen. En wat wij vandaag de dag ook plegen te zeggen, dat Bethlehem vandaag opnieuw op de kaart wordt gezet. Het zal daar nooit meer hetzelfde zijn. Vandaag met honderduizenden bezoekers overigens omdat het er momenteel veilig is, maar dat terzijde.
Wanneer ik het heb over heilsgeschiedenis dan bedoel ik niet direct een geschiedenis die naast of parallel aan onze wereld- en levensgeschiedenis verloopt. Dan bedoel ik dat zowel in onze grote mensengeschiedenis, de wereldgeschiedenis zo u wilt, als in onze eigen levensgeschiedenis de sporen van Gods aanwezigheid zijn aan te duiden. En een van de meest lichtende wijzen van aanwezig zijn is die in een stal in Bethlehem. Het is werkelijk wat we vieren. Daar openbaart God zich namelijk in de gedaante van een kind aan ons allemaal. Nu Jezus en later Christus de Heer. Hij wordt bovendien als Redder aangeduid door de engel. Het kan als voetnoot in de wereldgeschiedenis, als een zg. wereldhistorisch nota bene in de lange tekst van de mensengeschiedenis worden bezien. Maar hoe dan ook juist precies in dat kleine en nederige, ja precies in dat kleine kind, ligt de grootheid en de onovertroffen betekenis van deze gebeurtenis.
Met andere woorden, vandaag zijn we getuige van wereldgeschiedenis in optima forma. Niet alleen is ons een koningskind geboren maar aan deze, aan Zijn heerschappij zal nooit een einde komen, Hij zal de volken richten naar billijkheid, Hij is de lang voorzegde ofwel de Wonderbare Raadsman, de Goddelijke Held, de Eeuwige Vader zelfs en de Vredevorst. Kortom, ben ik geneigd te zeggen, geen titel of omschrijving is omvattend of nauwkeurig genoeg om Hem te karakteriseren. God is altijd groter dan ons hart en vandaag kunnen we dat niet alleen voelen maar als het ware ook zien.
Wij mogen jubelen en overdrijven dan op geen enkele wijze. Wij mogen loven en schieten dan daarin nog steeds tekort. Wij mogen zingen en ons aansluiten bij de engelen en proberen op hen te lijken. Dat alles om enigszins aan te geven wat de unieke en heilsvolle betekenis is van datgene wat ons ten deel valt en waarvan de herders de eerste getuigen zijn. Laten we ook vooral niet vergeten aan wie het eerst die boodschap van heil wordt overgebracht. Het zijn herders die in het open veld hun kudde bewaakten. Dat is veelzeggend. Niet de groten der aarde dus, Herodes of Augustus en ook niet de geestelijke leiders van Israel, de hogepriester en het sanhedrin. Gewone mensen, - nou ja, anders dan gewone mensen bestaat eigenlijk niet maar in ieder geval niet de toplaag van de bevolking -, zij zijn de eerste getuigen en boodschappers.
En zij zijn als herders bij uitstek waakzaam, in dat open veld, en vervullen daarmee precies datgene waartoe Jesaja en Johannes de Doper hadden opgeroepen. Zij slapen niet maar waken, de adventshouding bij uitstek. En daarnaast vormen de herders in het oude testament een bevolkinsgroep die een wezenlijke rol speelt in de joods-oudtestamentische verwachting van de Messias. Zo was David ooit herder in Bethlehem, jawel, en werd hij daar tot het koningschap geroepen. Kijk in welke traditie dit kind staat en waartoe Hij is geroepen. En zie hoe in Gods heilsplan een speciale plaats wordt gegeven aan Bethlehem, letterlijk het huis van brood. Op de achtergrond gloort al de eucharistie met een beetje fantasie.
Het is duidelijk, superlatieven treffen hier eigenlijk geen doel of schieten steeds tekort. Waarschijnlijk is een soort heilig ontzag de beste houding in deze. ‘Komt laten wij aanbidden’, zegt een van onze bekende kerstliederen en dat zal straks ook de houding zijn van de wijzen uit het oosten, die daarmee de meest passende houding beginnen te cultiveren. Daar kunnen wij ons ook het best bij aansluiten. Dan weet je namelijk zeker dat je de ware betekenis van kerstmis niet mist. Kijk naar wat de evangeliën zeggen over de manier waarop herders, wijzen en anderen tegen dat kind aankijken en hoe ze omgaan met Zijn ouders. Dat is de houding die ons past en het kind ook het meest dichtbij brengt.
Dat is waar het op de eerste plaats vandaag om gaat. Kerstman, kapitaal en commercie verliezen in dit licht hun dominante betekenis en dat is op zich een ander bewijs van het feit dat er hier en nu iets ongehoords en volkomen unieks aan de orde is. Hier breekt het begin door van een nieuwe schepping, in de geboorte van dit kind wordt ons de mogelijkheid geschonken nieuwe mensen te worden, die het oude en vertrouwde afleggen en die een andere en nieuwe wereld voorstaan waarin vrede, verdraagzaamheid en de vreugde om de verschillen de toon mogen zetten. Mammon, media en maaiveld hebben nu - net als kerstman, kapitaal en commercie - niet het hoogste woord of in ieder geval niet het laatste woord. Daar komt menswording voor in de plaats, ja ook die van ons.
Want deze menswording is voor ons allemaal een blijvende inspiratiebron, in zekere zin een rolmodel, en hoe dan ook een oproep tot navolging. Aan dit mensenkind mogen we allemaal een voorbeeld nemen als het gaat om het beleven van de relatie met de Allerhoogste, als het gaat om het leiden van een leven dat oorspronkelijk is en alles met God en niet met geld, macht of eigen eer van doen heeft. En verder is de manier waarop deze mens omgaat met medemensen en met name met zieken, zondaars en zij die zware lasten dragen, een eye-opener voor ons. Wanneer wij een fractie doen van wat Hij heeft voorgedaan, dan zal onze wereld er op vooruitgaan en zullen wij er beslist meer mens door worden. Dat Gods menswording ons verder leidt op dat spoor, daar willen wij aan werken, dat is onze taak en roeping.
Dat geldt voor ieder van ons op onze eigen plaats in de samenleving, in onze privé-leefwereld en in de kerk. En als parochie hebben we een specifieke roeping in deze. Wij mogen ook naar buiten toe zichtbaar maken hoezeer Gods menswording ons inspireert en de richting wijst. Dit licht dat in de wereld is gekomen is juist gekomen om iedereen in dat licht te laten delen en te verlichten. Dat wij het dan ook niet verduisteren maar laten stralen, op allerlei manieren en ieder op zijn of haar eigen manier. Dat is onder andere door een helpende hand, door ons gebed, door financiële steun, door het organiseren van activiteiten, door ons vertrouwen en blijmoedigheid, door bezinning en verstandig gesprek, door bezoekwerk en andere vormen van dienstbaarheid, door het tonen van barmhartigheid en dat is bovenal door een veelvuldige viering van de eucharistie.
In de eucharistie komt namelijk alles samen en daarin deelt Hij zichzelf steeds aan ons mee. Als gastheer en als spijs. Zo eren we Hem niet alleen maar worden ook wij – letterlijk en figuurlijk gevoed door Hem - meer mens, dat is meer beeld van God, en dat is zoals we bedoeld zijn.
Dat alles is mogelijk gemaakt door Christus onze Heer, de God met ons, Immanuel. Proficiat!