'Driekoningen'
Dit feest wordt dit jaar op zondag 3 januari gevierd, onder de naam “De Openbaring van de Heer”. Wie waren dat en wat zijn de betekenissen (meervoud!) van dit feest?
We moeten het doen met wat Matheus (2, 1-12) hierover schrijft. Matheus schreef in het Grieks – en daar staat μαγοι, ‘magiërs’, vaak ook als ‘wijzen’ of ‘koningen’ vertaald. Nu was het in het oosten zo, dat de functies van magiër, astroloog, wijze, geleerde, priester en koning samenvielen in één persoon. Zo’n ‘magiër’ is niet wat wij een ‘tovenaar’ zouden noemen, maar eerder iemand die het onzichtbare, het boven-aardse, het geestelijke en mystieke kon duiden. De sterrenkunde was er al ver ontwikkeld, de algebra al niet minder. Ook is het ondenkbaar dat een dergelijke persoon of functionaris niet religieus zou zijn.
Priesters?
De voornaamste religie in die streken in die tijd was die van Zarathustra, alias Zoroaster, een religie die nu nog bestaat in die streken. Kenmerkend daarvan is dat men niet alleen een goede God aanneemt, maar ook een tegenkracht: het Kwaad. Een veel gebruikt symbool is het vuur: dit geeft licht en warmte – en het zuivert. Ontstoken op hoge bergen of zuilen, diende het ook als een soort vuurtorens te land, dus als oriëntatiepunt. Hun heilige teksten zijn behouden gebleven als de Gâthâ’s, hymnen. Deze beginnen zo:
De aarde klaagt
De aarde wendt zich tot God, Ahoera Maza, ‘Wijze Heer’, met de klacht dat de mensen haar mishandelen en roofbouw op haar plegen. De Heer antwoordt dat het dragen en herbergen van de mensen haar taak is, maar dat hij een profeet zal sturen om de mensen te vertellen dat zij eerbiedig met het leven en met de aarde moeten omgaan. Deze profeet is Zarathustra. Ook de religies die later opkwamen en min of meer verwant waren aan die van Zarathustra, zoals het Manicheisme van Mani en het Sufisme van Ibn Al- Arâbi en Rumi predikten een vegetarisch leven en eerbied voor mens, dier, plant en aarde. Voorwaar een nu nog steeds actuele wijsheid.
Goed en Kwaad
Ook verkondigde Zarathustra dat er twee krachten zijn: Goed en Kwaad, die elkaar bestrijden. Het Goede heeft dan de hulp van de mens nodig om het Kwade te overwinnen. Zoiets zeggen wij als wij zeggen dat ‘wij de handen en voeten van God op aarde zijn’. De profetie is dan dat het Goede uiteindelijk het Kwade zal overwinnen.
Een goede wijze / priester / koning
Er is dan ook weinig twijfel dat de drie bezoekers van Jezus sterrenkundigen waren met de bovengenoemde religie. Er is inderdaad een komeet geweest ongeveer in die tijd, alsook een samenstand van twee planeten. Als astrologen zagen zij daar een teken in dat er een belangrijk iemand geboren was. “Waar is de pasgeboren koning der Joden?” vroegen zij aan de koning der Joden Herodus. Deze schrok hier dus van.
Maar, anders dan Herodus, mogen we hier onder “koning” wel verstaan: een nieuwe goede wijze / priester / koning, die de mens zou gaan helpen in de genoemde strijd van het Goede tegen het Kwade.
Daarom maakte het deze wijzen niet uit dat dit een koning van een ander land zou zijn en ook niet dat deze geen zarathustische wijze zou zijn, maar een met de joodse religie. De Goede God is overal en staat boven het onderscheid tussen de bestaande religies. Voorwaar een oecumenische gedachte.
Openbaring van de Heer
Nu spreekt onze kerk van “de openbaring van de Heer”, bedoelend dat Jezus er niet alleen voor de Joden zou zijn, maar voor alle mensen, hier vertegenwoordigd door die drie wijzen of koningen uit verschillende andere landen.
Goud, wierook en mirre
Zij brachten mee: goud, wierook en mirre: goud voor de aardse schatten en de waarde van het aardse en de aarde; wierook als symbool van het gebed, de religie; mirre als zalving, het zij tot koning, hetzij voor de overledenen.
"Vlucht naar Egypte"
Het verhaal wordt spannend als Herodus hun vraagt om terug te komen, zogenaamd om dit kind ook te gaan aanbidden, maar God weet wel beter, hij kijkt dwars door de mens heen. “In een droom van Godswege gewaarschuwd niet meer naar Herodes terug te keren, vertrokken zij langs een andere weg naar hun land.”
We kennen ook het vervolg door Matheus 2, 13-18: Herodus wil alle kinderen van Betlehem doden, maar weer doorziet God hem: “Zie, een engel des Heren verschijnt Jozef in een droom en zegt: ‘Sta op, neem het kind en zijn moeder en vlucht naar Egypte’.
Zalig Nieuwjaar!
Dus: ‘Denk aan de aarde’, ‘wees oecumenisch’ en dan nog Jezus als jonge vluchteling. Hoe actueel is de bijbel! Met deze wensen in gedachte mag ik mijn mede-parochianen wel een Zalig Nieuwjaar toewensen!
Frans, parochiaan van de Broederen.