"Geest van wijsheid, Geest van raad; aller dingen zui'vre maat.
Trooster die met wond're krachten bijstaat wie in leed versmachten." (GvL 442)
"De vrucht van de Geest is liefde, vreugde en vrede, geduld, vriendelijkheid en goedheid, geloof, zachtmoedigheid en zelfbeheersing." - Paulus. Brief aan de Galaten, 5, 22 & 23 - tweede lezing van Pinksteren.
Mooi geschenk dus, die Geest. De apostelen waren er maar blij mee.
Gods Geest zweefde al in Genesis 1 over de wateren.
Over Gods Geest zegt het boek Wijsheid nog wel iets meer:
"Zij heeft een geest die verstandig en heilig is, uniek, veelzijdig, verfijnd, beweeglijk, helder, rein, toegankelijk, onkwetsbaar, liefdevol, scherpzinnig, onstuitbaar, weldadig, menslievend, standvastig, onwrikbaar, onbezorgd, almachtig, alles overziend en alle geesten doordringend, hoe scherp, zuiver of subtiel ze ook zijn. De wijsheid is beweeglijker dan alles wat beweegt, ze doordringt en doorstroomt alles met haar zuiverheid. Ze is de adem van Gods kracht, de zuivere straling van de luister van de Almachtige." (Wijsheid 7, 21b-25a).
Hier is dus sprake van een "zij", niet een "hij"
Ook in het boek Sirach verschijnt zij als vrouw:
"De wijsheid is voor alles geschapen ...
haar wegen zijn de eeuwige geboden" (Sirach 1: 4, 5)
"Ik ben uit de mond van de Allerhoogste voortgekomen ...
Hij heeft mij in het begin, vóór alle tijden geschapen ...
Ik ben de moeder van ontzag en ware liefde ... (Sirach 24: 3, 9, 18)
In het braambos van Mozes sprak in het Hebreeuws El Shaddai, ofwel 'zij met de borsten' - de toen alom bekende en vereerde oer-moeder - maar dit werd later weg-vertaald als 'God Almachtig' - een opmerkelijke vertaalfout. [*]
[* Annine van der Meer; Van Oermoeder Ma tot Maria; Bres 279, mei 2013]
Door de joden werd zij ook "vrouwe Chokma", ook wel "Ashera" genoemd: 'zij die gelukkig maakt'; later werd zij door de rabbijen "Shekjinah" genoemd. Voor de Grieken en de vroege christenen "Sophia", voor de gnostici ook "Zoe".Sophia begeleidt de schepping door Vader God; de vrouwelijke kracht der wijsheid naast de mannelijke scheppingskracht.
Het was Zoe, "een geestelijke vrouw" die Adem het leven inblies, waarna Adam haar als "Moeder der levenden" herkende. [*] In het Evangelie der Hebreeen zegt Jezus:
"Op dat moment trok mijn moeder, de Heilige Geest, mij op." [**]
[* Nag Hammadi Geschriften; Slavenburg & Glaudemans; Deventer 2005; blz 376]
[** Het grote boek der apokriefen; Jacob Slavenburg; Deventer 2009; blz 52]
Het zijn de latere kerkvaders die van Vrouwe Sophia een man hebben gemaakt. Dan ook nog een man "die voortkomt uit de Vader en de Zoon", dus niet een partner van de Vader.
Hier was niet iedereen het mee eens. Dit ene woordje "en" ofwel "-que" uit "en de Zoon", ofwel "filioque" was de theologische aanleiding tot de afscheiding van de Oosterse kerken 1054.
Vuur en liefde: een geschenk - van boven en van binnen
Blijkens het verhaal in Handelingen (2, 1-11) hebben de apostelen dit ervaren als een geschenk van boven. Die vlammen boven hun hoofd wijzen op een geschenk van binnen.
Al in het boedhisme werd aangenomen dat er in de mens een vonk van energie aanwezig, kundalini genaamd, is die door yoga en meditatie geactiveerd kan worden. Deze energie werd getekend als een slang die omhoog kruipt en als een vlam die boven het hoofd van de Boedha getekend werd. Zo'n vlam was dus al een klassiek beeld, wellicht bekend ten tijde van de apostelen of van de latere schrijvers van het boek Handelingen.
Ook de gnostiek kent het beeld van "de goddelijke vonk" die in elk mens aanwezig is. Het gaat er dan om wat je met die vonk doet: laat je hem uitdoven of sta je ervoor open zodat hij zich kan ontwikkelen tot vlam?
Anders gezegd: de Heilige Geest is al in ons, we hoeven er alleen maar voor open te staan, te luisteren naar "de zachte bries" die Elia hoorde (1 Koningen 19, 12).
In haar overweging op Pinksteren (Broederenkerk) noemde parochiaan-voorgangster Hetty Heling deze vonk "als een startmotor, bij iedereen aanwezig". Je hoeft er alleen voor open te staan, naar te luisteren: "De stilte is de zendtijd van de Heilige Geest."
Die stem in ons schenkt ons rust, waarheid en vrede; is ook een gids voor ons. Hij roept ons op tot liefde: "Geest die vuur en liefde zijt ..."
Frans, parochiaan van de Broederen