• 

‘Driekoningen’

Zo noemen wij het feest dat eigenlijk ‘De Openbaring van de Heer’ heet: de Heer openbaart zich aan andere volken dan alleen het Joodse volk, aan de wereld dus. In de Oosters orthodoxe kerken wordt dit feest gevierd als ons kerstfeest.

Het is best een revolutionair verhaal,...

... dat begrijpt koning Herodes ook wel, het verontrust hem hevig. Het kerstverhaal van Lucas begint met een machtige aardse keizer. Het verhaal loopt door tot een wrede koning Herodes die alle kleine kinderen van Bethlehem vermoordt. Ja, ook Jezus als vluchteling naar Egypte!

Koning Herodes was niet zo'n beste, volgens de geschiedschrijver Flavius Josephus. Hij beschrijft opstanden tijdens zijn bewind, zelfs demonstraties op het Tempelplein, de Romeinen die de orde moesten herstellen, duizenden Joodse rebellen tot de kruisdood veroordeeld - Jezus was niet de enige. In dit politieke klimaat trad Jezus op, wat dus best moedig is. Herodes liet zelfs zijn naaste familieleden opsluiten en onder anderen zijn eigen zoon Antipater doden.

• Aldus Jannetje Koelewijn in "Over de totale gekte van koning Herodes"; NRC 4 januari 2017.

Wat een koning! Pilatus: "Zijt gij de koning der Joden?" Jezus: "Gij zegt het, maar mijn koninkrijk is niet van derze wereld".

Het land was bezet door de Romeinen, wrede heersers. Er was een diep verlangen naar een Messias, in het Hebreeuws mashiach, ‘gezalfde’, een bevrijder. De roep om “Vrede op aarde” van de engelen was dan ook revolutionair in de oren van de herders, het diepste verlangen van hen, van ons, van de mens en de mensheid.

En dan: de eerste openbaring was aan de herders. Herders! ‘Dom volk!’ Waarom niet aan de schriftgeleerden en de koning? Wat een rare boodschap: een Vredesvorst (Jesaja 9, 5), niet geboren in een paleis maar in een stal! En dan die vreemde drie ‘koningen’: buitenlanders, nota bene!

Zo verschijnt Jezus ons als Vredesvorst, als scherp contrast tussen die twee wrede aarde heersers die Hem niet herkenden en de drie wijzen die hem wel herkenden.

De beeldtaal van de bijbel: de weg naar God

We hoeven niet alle verhalen letterlijk te nemen: de bijbel spreekt vooral in beeldtaal, geweven om de historische gebeurtenissen heen. Er zit immers iets onlogisch in het verhaal. Die ‘koningen’ moeten een aardige afstand afgelegd hebben per kameel. Intussen was het gezin van Jezus vast alweer teruggekeerd naar Nazareth. Er staat ook: “Zij gingen het huis binnen” (Matheus 2, 11a). In een verhaal mag dat.

“Volkeren komen af op uw licht, koningen op de luister van uw dageraad. […] Ze voeren goud en wierook aan …” – Jesaja 60, 3 & 6b

“Zij haalden hun schatten tevoorschijn en boden hun geschenken aan: goud, wierook en mirre” (Matheus2, 11b).

Die beeldtaal spreekt van ‘de weg naar God’ voor de mens en voor de mensheid; alle bijbelverhalen hebben die dubbele gelaagdheid, zo ook het kerstverhaal en dat van ‘de drie koningen’. Wellicht staan deze wrede keizer en koning ook voor de harde kanten van het ego, dat op dit punt correctie vergt maar niet hoeft te verdwijnen. Het ego mag er zijn, net zoals de os en de ezel bij de kribbe die Jezus verwarmen – de dierlijke kanten in de mens – maar dan wel ten dienste van ‘het hogere ik’.

‘Magiërs’

Volgens de oorspronkelijke tekst waren het µαγοι, ‘magiërs’: sterrenkundigen, wijzen. In die tijd en in die culturen waren de geleerden, de wijzen, de koningen en de priesters van een en dezelfde persoon. In het verschijnen van een ‘ster’ (komeet of conjunctie van planeten) zagen zij een teken van een belangrijke gebeurtenis, hier een geboorte. Zo’n ‘ster’ kan niet stil blijven staan precies boven een huis, weten we nu, maar een verhaal van toen is nu eenmaal een verhaal van toen.  Hoe dan ook kwamen zij uit het buitenland. Zij vertegenwoordigen ‘de wereld’.

Goud, wierook en mirre

Hun geschenken hebben vast ook een symbolische betekenis:

• Goud kan verwijzen naar zuiverheid, zuivering; zuivering van de innerlijke mens en van de mensheid.
   
• Wierook verwijst de mens en de mensheid naar God, naar het goddelijke of het hogere boven de mensheid, maar ook als de goddelijke vonk in de mens zelf; ook naar het gebed.
   
• Mirre verwijst naar een zalving. Koningen en priesters werden gezalfd als teken van waardigheid en een hoge taak en functie. Christus, Χριστος betekent, net als mashiach,  ‘gezalfde’. Mirre verschijnt aan het begin van het evangelie, hier dus, maar ook tegen het einde in de vorm van de zalving door (waarschijnlijk) Maria Magdalena en naar de zalving van het lichaam na de kruisdood.
  Wij hebben als mens en als mensheid allemaal zo’n verheven taak als “volk van koningen en priesters” (1 Petrus 2, 9) en als : “zonen [m/v] en erfgenamen van God” (Paulus).

Op weg naar God

Kortom, ook wij hebben als mens en als mensheid de verheven taak op weg naar God te gaan; van Hem komen wij, naar Hem keren wij terug. God komt ons tegemoet in de persoon van Jezus de Gezalfde. Als we zijn weg, levenswijze, navolgen, dan zijn we op het juiste pad.

In deze zin wensen we elkaar, en wens ik u een Zalig Nieuwjaar,

Frans, parochiaan van de Broederen.